Iets om rekening mee te houden als je een reis uitstippelt: lokale feestdagen. Het kan je namelijk zomaar gebeuren dat bepaalde attracties zijn gesloten, vliegtuigen vol zitten en prijzen van hotels hoger liggen dan tijdens andere periodes. Als je een reis naar Azië, Afrika of het Midden-Oosten op de planning hebt staan, dan is het slim om even te kijken of je reis niet toevallig valt tijdens de Ramadan, als moslims wereldwijd vasten van zonsopgang tot zonsondergang.
Wat houdt de Ramadan precies in?
De Ramadan is een heilige maand in de Islamitische kalender. Het is een tijd van bezinning, met veel aandacht voor liefde, gebed en spiritualiteit. Een van de belangrijkste onderdelen is het vasten. Kort gezegd betekent het dat moslims van zonsopgang tot zonsondergang niet eten en drinken, maar bijvoorbeeld ook niet roken of roddelen.
Wanneer valt de Ramadan in 2023?
De Islamitische kalender baseert zich op de maan en loopt daarom niet gelijk op met de Gregoriaanse kalender. De Ramadan valt daarom elk jaar op een ander moment. Maar dat niet alleen. Doordat de Ramadan wordt bepaald op basis van waarnemingen van de maan, kan de startdatum van de vastenperiode per land of regio verschillen. Het is daarom erg moeilijk om antwoord te geven op de vraag wanneer de Ramadan komend jaar precies zal vallen, maar naar schatting start de vastenperiode in 2023 waarschijnlijk rond 22 maart.
Reizen tijdens Ramadan in Indonesië en Maleisië
Wij hebben in 2015 een rondreis door Indonesië en Maleisië (twee overwegend Islamitische landen) gemaakt en die reis viel precies in de vastenperiode. Als je niet meedoet met het vasten, kan dat enige vragen oproepen. Kan je overdag wel ergens eten krijgen? Moet je als reiziger ook elke ochtend voor zonsondergang ontbijten? En is het überhaupt gepast om en plein public een slok water te nemen bijvoorbeeld?
Omdat we ons kunnen voorstellen dat jij die vragen misschien ook wel hebt, nemen we je in deze blog mee op onze reis tijdens de Ramadan. Per plek die we bezocht hebben laten we je zien hoe we het deden met eten, drinken en reizen. Heb je aanvullingen of vragen? Laat het achter in de comments.
Maleisië – Sepang
Onze eerste bestemming in Maleisië is het dorpje Sepang, vlak bij de luchthaven van Kuala Lumpur. Het is een klein dorpje en niet echt ingericht op toeristen, en dat maakt het lastig om eten te regelen. Alle restaurants zijn gesloten en na zonsondergang is het uitgestorven op straat. Het leert ons het volgende: zorg dat je altijd een klein noodvoorraadje met eten bij je hebt, zoals een zakje instant noodles en chips.
Maleisië – Ramadan op de luchthaven Kuala Lumpur
Op de luchthaven in Kuala Lumpur merken we helemaal niets van de Ramadan. Alle eetgelegenheden zijn open, en dat is voor ons een goede reden om nog even een keer uitgebreid te lunchen.
Indonesië – Medan
Onze eerste bestemming in Indonesië is het eiland Sumatra, waar veel moslims wonen. We komen na zonsondergang aan in Medan, en ook hier zijn de restaurants in de omgeving van ons hotel vanwege Ramadan potdicht. Gelukkig zijn er op straat genoeg stalletjes waar ze verse nasi maken en sateetjes grillen, dus we zijn niet lang op zoek naar een maaltijd. De volgende ochtend wacht er een uitgebreid ontbijtbuffet waar we een goede bodem leggen voor de rest van de dag.
Indonesië – Bukit Lawang
Onder reizigers is Bukit Lawang een van de populairste plekken op Sumatra. Daarom hoeven we ons geen zorgen over eten te maken. We worden begroet met de vraag of we zin hebben in een biertje, en als we informeren of we er ook wat kunnen eten krijgen we meteen de menukaart in onze handen gedrukt. Het enige moment waarop we geen eten kunnen bestellen is ’s avonds rond een uurtje of 7, want dan is het etenstijd voor de locals. Logisch natuurlijk.
We maken vanuit Bukit Lawang een jungletocht, en ook hier is het goed geregeld allemaal. We worden regelmatig voorzien van water, krijgen tussen de middag een pakketje nasi en worden de volgende ochtend wakker gemaakt met sandwiches. Dat in tegenstelling tot onze gidsen, die het overdag zonder eten en drinken doen. Ik heb diep respect voor onze gids die ons twee dagen door de jungle sleept, zonder zelf een druppel water te drinken.
Indonesië – Lake Toba
De reis van Bukit Lawang naar Lake Toba duurt 7 uur, maar omdat we met een toeristenbusje zijn, worden we halverwege de reis bij een Chinees restaurant gedropt voor een hapje eten. Een aangename verrassing – we hadden voor de zekerheid maar een flinke hoeveelheid koekjes ingeslagen om de rit door te komen. Op het eiland Samosir, onze bestemming in het Tobameer, zijn de meeste bewoners christelijk. We krijgen hier dus maar weinig mee van de Ramadan. We kunnen elk moment van de dag eten en drinken – en de bewoners doen lekker mee.
Indonesië – Nachtbus van Lake Toba naar Bukittinggi
De nachtbus van Lake Toba naar Bukittinggi doet er 16 uur over, en hier merken we wel overduidelijk dat het Ramadan is. We zijn net een kwartier onderweg als de zon onder gaat en de bus stopt direct bij een wegrestaurant. Eten bestellen doen wij hier zelf overigens niet, omdat het eten hier waarschijnlijk al sinds de ochtend onaangeroerd in de vitrine ligt. In plaats daarvan eten we daarom alleen een bakje instant noodles en pindakoekjes.
Tijdens de rit stoppen we nog 2 keer. Om 3 uur ’s nachts voor het moslim-ontbijt en om 9 uur ’s ochtends voor het ontbijt van de niet-moslims. Vooral ’s nachts is het een surreëel tafereel, want alles is nog open: van de marktkramen tot het restaurant, het leven gaat midden in de nacht door.
Indonesië – Bukittinggi
Bukittinggi staat bekend om haar uitgebreide street food cultuur, maar daar krijg je tijdens de Ramadan overdag niet heel veel van mee. De rolluiken voor de restaurants zijn dicht, al kun je er vaak wel een hapje eten. Er hangen bordjes met ‘For Tourists Only’, en als je het vraagt is er altijd wel iemand die iets voor je wil koken. Je zit dan echter wel in je eentje en in het donker, dus echt gezellig is het niet. Wat ook een optie is: iets bestellen op de markt of iets van een restaurant meenemen naar je guesthouse. Wij kunnen de maaltijden op het beschutte terras van ons guesthouse opeten, zodat we er niemand mee lastig vallen.
Indonesië – Lake Maninjau
Als we aankomen bij Lake Maninjau zijn we de enige reizigers in het hele dorp. Vanwege de Ramadan blijken veel reizigers Sumatra over te slaan en dat heeft zo zijn voordelen. De prijzen voor accommodaties zijn laag en het is rustig bij de belangrijkste bezienswaardigheden. Bij Lake Maninjau slapen we in een homestay, en ook hier wordt voor ons niet moeilijk gedaan over eten. We kunnen ontbijt en lunch bestellen, en voor het avondeten moeten we vooral even wachten tot de familie zelf heeft gegeten. De man des huizes haalt speciaal voor ons een kratje bier, en op de laatste avond eten wordt de barbecue aangestoken en eten we samen met de rest van de familie verse vis uit het meer.
Indonesië – Padang
Van Padang zelf zien we niet veel, omdat we slapen in een hotel aan de rand van de stad. We komen aan na zonsondergang en bestellen KFC in het naastgelegen winkelcentrum. ’s Ochtends blijkt dat we de enige niet-moslims zijn in het hotel, en dus is er geen ontbijtbuffet voor ons. We krijgen een flink bord nasi met een spiegelei, en een mandje met zoete broodjes. Het is fijn dat er aan ons is gedacht.
Indonesië – Luchthaven Padang
De luchthaven van Padang is klein, maar het restaurantje is wel open. Er hangen gordijntjes voor de tafeltjes zodat je mensen niet ziet eten, maar heel subtiel is het nou ook weer niet. Toch een fijne gedachte dat je ook hier toch nog even iets te eten kan halen. Even later in het vliegtuig krijgen we trouwens ook gewoon te eten. We vliegen met de Indonesische maatschappij Garuda, maar die serveren toch een warme lunch. Moslims krijgen een box met hapjes mee naar huis.
Indonesië – Jakarta
Jakarta is natuurlijk een grote stad, en hier is het voor reizigers niet zo moeilijk om tijdens de Ramadan iets te eten te krijgen. Ze serveren ontbijt in het hostel en op het dakterras worden non stop biertjes geschonken. Overdag lunchen we een keer bij café Batavia, en in één van de enorme winkelcentra. Hier zijn de food courts gewoon open, al is het daar na zonsondergang wel enorm druk.
Wat inmiddels wel lastig begint te worden is het reizen. We zitten ruim een week voor het einde van de vastenperiode, en de veel mensen vieren dat bij familie buiten de stad. De treintickets van Jakarta naar Yogyakarta zijn daarom uitverkocht en met de bus is het niet te doen vanwege de voorspelde files. We worden gewaarschuwd dat de vliegtickets enorm duur zijn, dus we staan voor een dilemma. We kiezen er uiteindelijk voor om te vliegen naar Yogyakarta, en de prijs valt mee gelukkig: € 80 per persoon.
Het is wel een wijze les: wil je tijdens het einde van de Ramadan gaan reizen, boek dan op tijd een trein- of vliegticket.
Indonesië – Yogyakarta
In Yogyakarta stikt het van de reizigers en hoef je in principe weinig mee te krijgen van de Ramadan. Je kunt hier elk moment van de dag te eten krijgen en wij doen zelfs een kookcursus. Veel reizigers besluiten echter wel om hier te blijven tijdens het Idul Fitri, het Suikerfeest, want het schijnt dat alles hier toch wel open blijft en doorloopt.
Van Singapore naar Tioman Island in Maleisië
Onderweg van Indonesië naar Maleisië maken we een tussenstop in Singapore. Daar merken we niets van de Ramadan, maar op de eerste dag van het Suikerfeest gaan wel veel locals terug naar Maleisië. Het is daarom druk bij de grens. Ook wij gaan die dag de grens oversteken, en worden gewaarschuwd dat ons dat op de bonnefooi niet gaat lukken. We nemen daarom al om 5 uur ’s ochtends een bus die de grens over gaat, en ondanks wat oponthoud zijn we om 9 uur in Maleisië. De bus naar de haven is inmiddels volgeboekt en dus spreken we met een Frans stel af dat we met de taxi gaan. Iets duurder, maar dan hoeven we niet zes uur te wachten op de volgende bus. In de haven blijken er nog voldoende boottickets zijn naar Tioman Island, en is het ons ondanks alle waarschuwingen toch gelukt om op een feestdag van Singapore naar Tioman te reizen.
Maleisië – Suikerfeest op Tioman
Er is al niet heel erg veel te doen op Juara Beach, maar tijdens het Suikerfeest is het helemaal uitgestorven. Het restaurant van ons eigen guesthouse zit dicht, dus we zijn redelijk op onszelf aangewezen. Er is welgeteld één plek open waar je kan ontbijten, en uiteraard zijn we op de eerste dag net te laat. We doen het met boterhammen en pindakaas uit de supermarkt, en dus is het extra fijn als het restaurant van ons eigen guesthouse na anderhalve dag toch nog open gaat.
Ons snorkeltochtje kan ook bijna niet doorgaan, maar gelukkig is er toch iemand die op onze laatste dag met ons de zee op wil gaan. Van alle plekken die we hebben bezocht was Tioman toch wel het meest uitdagend. We zaten al op een afgelegen stuk van het eiland, en als dan ook de lokale families – die normaal de restaurants en supermarkten runnen – weg zijn, dan is het wel even moeilijk wat betreft eten.
Tips voor als je ook tijdens Ramadan gaat reizen
Ben je van plan om ook tijdens Ramadan in Maleisië en Indonesië te gaan rondreizen? Dit zijn nog wat tips.
- Het belangrijkste: Houd altijd rekening met de locals. Ga niet op straat een banaan eten of aan een fles water lurken. Zoek een beschut plekje op en drink daar snel wat uit je waterfles. Ben je een-op-een met een local? Vraag dan altijd of hij/zij er bezwaar tegen heeft als je een slokje water neemt.
- Kies als het even kan voor een accommodatie met ontbijt. En ontbijt ook flink. Of je daarna nou wel of niet iets te eten vindt, dan heb je in ieder geval een bodem.
- Zorg dat je altijd wat te snacken bij hebt, zoals koekjes, chips of instant noodles.
- Pas op met eten dat al de hele dag ligt te wachten in een vitrine. Tijdens de Ramadan is er overdag maar weinig verloop, dus extra kans om ziek te worden.
- Als je in de laatste week van Ramadan over Java wil reizen, boek dan op tijd je ticket. De treinen zitten anders echt vol (vliegen of met de bus kan wel).
- Houd in je budget rekening met onverwachte uitgaven. Zo hebben wij in Maleisië een keer de taxi genomen in plaats van de bus, en moesten we plotseling een extra vliegticket boeken.
- Tijdens de Ramadan geven hotels vaak Ramadan-korting. Vanwege het weinige aantal toeristen is het daarnaast altijd slim om proberen af te dingen.
- De feestelijke periode die het einde van het vasten markeert duurt drie dagen. De reisdrukte begint vaak al een week van tevoren.
19 reacties
Erg interessant om te lezen! Fijn ook om te constateren dat het over het algemeen niet erg hinderlijk was. Je bent natuurlijk daar te gast maar toch is het prettig als er wel gewoon iets te eten verkrijgbaar is. Goede tips!
Ik maakte me vooraf ook wel een beetje zorgen, maar het viel me reuze mee! Hoop dat mensen er iets aan gaan hebben :)!
Dat is uit eindelijk toch nog veel beter dan ik van te voren had verwacht, ik had gedacht dat het veel minder zou zijn!
Ja viel mij ook reuze mee! Wel bijzondere periode om door die landen te reizen, vond ik :)!
Echt handig, dit soort artikelen moet je echt altijd terug kunnen vinden ;)
Haha inderdaad! Ik had zoiets graag gelezen voordat ik op reis ging ;).
Het valt eigenlijk wel mee hoe goed je toch nog kan eten tijdens de Ramadan. Ik heb altijd van die horrorbeelden in mijn hoofd, dat ik daar verlaten en alleen helemaal hongerig op zoek ben naar eten. En, ik ben echt een chagrijn als ik honger heb haha! Maar, het valt dus wel mee. Fijn artikel!
Handige info! Tioman ben ik ook geweest (niet tijdens de Ramadan), is echt een van mijn favoriete eilanden, zo ontzettend mooi:-)
Ik heb ook een beetje heimwee naar Tioman haha!
Tijdens de ramadan reizen vond ik ook geen enkel probleem. Reizen net voor en tijdens het Suikerfeest en tijdens lebaran, de daarop volgende vakantieweek zou ik niet aanraden. De prijzen gaan twee/drie keer over de kop, reizen is erg lastig omdat alle locals op pad gaan, net als het bezoeken van bezienswaardigheden. Ik heb het hierbij overigens vooral over Java, waar we inderdaad (veel) meer geld kwijt waren en soms echt nergens heen konden. Plan je reis dus zo dat je tijdens die periode nergens heen ‘hoeft’.
Goeie aanvulling, thanks! Wij zaten inderdaad net voor het suikerfeest op Java, en de trein was volledig volgeboekt. We hebben uiteindelijk maar het vliegtuig genomen.
Wij zijn met z’n allen altijd geneigd om ons overal op voor te bereiden, wat op zich goed is natuurlijk, maar soms maak je jezelf dus zorgen voor niks en valt het, op Tioman na, allemaal reuze mee. Zelf kom ik de komende jaren ws niet meer in landen waar de Ramadan heel erg belangrijk is, aangezien de periode steeds verder naar voren schuift en wij van de zomervakantie afhankelijk zijn om die kant op te gaan… scheelt weer in de voorbereiding, maar ook weer jammer, want toch weer een bijzondere ervaring :)
Zeker een bijzondere ervaring, heb mooie gesprekken gehad met locals naar aanleiding van de Ramadan.
Hoi Stéphanie!
Handig, je blog! Ik kon maar weinig persoonlijke ervaringen vinden namelijk. Wij gaan 20 juni tot half juli 2016 reizen en we zijn nog niet uit over onze bestemming. Aanvankelijk wilde we naar Vietnam, maar daar is het klimaat daar niet zo best rond die tijd van het jaar begreep ik (tenzij jullie andere ervaring hebben?). Dus werd de keuze Maleisie&Sumatra, maar blijkt dat het ook Ramadan is! Kan me ook goed voorstellen dat het een hele mooie tijd juist is om te reizen :)
Heb je toevallig nog meer tips inmiddels? Op Java zijn we al eens geweest dus daar gaan we niet nog een keer naartoe.
Groetjes, Ingrid
He Ingrid! Leuk om van je te horen :). Ik vond het zeker een mooie tijd om te reizen, dus zou me er niet door laten tegenhouden! Voor meer tips verwijs ik je door naar de andere blogs op mijn website, daar staan reisverhalen en tips! Zie o.a. hier, hier, hier en hier. Veel reisplezier gewenst!
Dag Stéfanie, bedankt voor je leuke informatie!
Wij, twee zestigers gaan naar Sulawesie van 10 juni tot 11 juli…inderdaad geen rekening gehouden met Ramadan…maar je hebt me gerust gesteld…zal een speciale periode worden en zonder honger lijden ;-)
Groetjes trui
Hoi Trui, dankjewel voor je leuke berichtje! En heel veel plezier gewenst in Indonesië, Sulawesi lijkt me prachtig!
Bedankt voor deze tip Stéphanie. Wij hadden totaal geen rekening gehouden met de ramadan en willen in mei naar Sumatra. Maar als ik jou artikel zo lees moet dat goed kunnen. De blogs worden altijd met veel plezier gelezen en gebruiken wij in de voorbereiding voor onze reizen. Dit keer dus Sumatra. Ik ben benieuwd hoe wij het daar gaan ervaren.
Graag gedaan, het moet zeker kunnen! Wij hadden een fantastische tijd in ieder geval.